Yazar: Neslihan Yukarıkır (Uzm. Dr., HÜTF Halk Sağlığı Anabilim Dalı 2018 mezunu)

Editörler: Dilek Aslan (Prof. Dr., HÜTF Halk Sağlığı Anabilim Dalı)

Levent Akın (Prof. Dr., HÜTF Halk Sağlığı Anabilim Dalı)

Yayınlanma Tarihi: 23.05.2019 
Gözden Geçirilme Tarihi: 31.07.2019

Aşı güvenliği diğer ilaç uygulamaları gibi dünya genelinde önemli bir konudur (1,2). Aşılar da ilaçlar gibi birer tıbbi üründür ve tüm ilaçlar gibi bazı yan etkileri olabilmektedir (3). Yıllardan beri uygulanan etkili aşılama programlarıyla, aşıyla önlenebilir hastalıklara yakalanma, ölüm ve hastalıklara bağlı istenmeyen durumların görülme sıklığı azalmıştır (1). Bu önemli adımlarla toplumda yaygın aşılama uygulamaları artmıştır. Ancak, bireylerin aşılarla ilgili “güven” kavramı üzerinden sorularında da zaman zaman artışlar görülebilmektedir (4). Aşılara karşı güvenin azalması durumunda aşıyla önlenebilir hastalıklara bağlı salgınların ortaya çıkabilmesi de öngörülebilir.  Bu noktada bazı kavramların açıklanmasında yarar bulunmaktadır. Bu kavramların en önemlilerinden birisi “aşı kapsayıcılığı”dır. Aşı kapsayıcılığı; toplumdaki aşılanma yüzdesini ifade eder ve evreleri Grafik 1’de görülmektedir (4).

Grafik 1. Aşı kapsayıcılığı evreleri (4)

Kaynak https://www.who.int/vaccine_safety/initiative/tech_support/Vaccine-safety-E-course-manual.pdf p. 23.

Grafik 1 ayrıntıları incelendiğinde;

• Evre 1’ de (aşı programı uygulanmaya başlamadan önceki evrede); aşı ile şu anda önlenebilir olan bir hastalığın aşı keşfedilmeden önceki sıklığı görülmektedir.
  • Önlenebilir hastalıkların ölüm ve sakatlığa yol açma sıklığı çok yüksektir (4).
• Evre 2’ de toplumda aşı kapsayıcılığı arttığında hastalığın hızla azaldığı görülmektedir.
  • Yan etkilere bağlı güven kaybı gelişebilmektedir.
• Evre 3’ de aşılama azaldığında hastalığın salgınlara yol açtığı görülmektedir.
• Evre 4 güvenin yeniden kazanılması dönemidir.
• Gerekli müdahalelerle güven yeniden kazanıldığında aşılama artmakta, hastalık yok olmakta, belli bir süre sonra toplumda hastalık uzun süre görülmediğinde de aşılama programına son verilmektedir (Evre 5) (4).

Aşılara karşı güven oluşturulması, hastalıkların yok edilmesi, kontrol altına alınması için önemlidir. Güvenli bir aşılama sistemi ile hastalıkların önlenmesi olanaklıdır (1). Dolayısıyla toplumda bu güveni sağlamak önemli bir koruyucu adım olarak değerlendirilmeli ve gereken bütün adımlar atılmalıdır.

Yararlanılan başlıca kaynaklar

1. Akın L. Aşıların kazandırdıkları. Badur S, Bakır M (editörler).Aşı Kitabı. 1. Baskı. İstanbul: Akademi Yayıncılık, 2012:13-22.
2. Yurdakök K. Aşı güvenliği ve yan etkiler. In: Ceyhan M (eds).Katkı Pediatri Dergisi 2006;28: 857-81.
3. [Internet] https://www.who.int/topics/vaccines/en/ Erişim 22.5.2019.
4. [Internet]https://www.who.int/vaccine_safety/initiative/tech_support/Vaccine-safety-E-course-manual.pdf Erişim 31.7.2019.